Giới thiệu chung về tỉnh Gia Lai

Gia Lai

Diện tích: 15.536,9 km2

Dân số: 1.213.750 người (số liệu đo đếm năm 2008)

Mã vùng: 84 - 059

Tỉnh lỵ: Thành phố Pleiku.

Thành phố: Pleiku.

Thị xã: An Khê, Ayun Pa.

Các huyện: Đak Pơ, Đak Đoa, Chư Pah, Chư Prông, Chư Sê, Đức Cơ, Ia Grai, Kbang, Krông Pa, Kông Chro, Mang Yang, Ia Pa, Phú Thiện, Chư Pưh.

Dân tộc: Việt (Kinh), Jrai, Bahnar,...

Gia Lai với nhiệt độ nhiệt đới gió mùa gió bấc cao nguyên trung bộ, phân chia nhì mùa: mùa mưa từ thời điểm tháng 5 cho tới mon 10, mùa thô từ thời điểm tháng 11 cho tới tháng bốn năm tiếp theo. Nhiệt chừng khoảng năm 21^o - 25^oC. Vùng tây Trường Sơn với lượng mưa khoảng năm kể từ 2.200 - 2.500 milimet, vùng đông đúc Trường Sơn từ một.200 -1.750 milimet.

Bản đồ dùng hành chủ yếu tỉnh Gia Lai

Vị trí địa lý-Địa danh và địa giới hành chính

Gia Lai là 1 tỉnh miền núi nằm tại phía bắc Tây Nguyên bên trên chừng cao khoảng 700 - 800 m đối với mực nước hải dương. Với diện tích S 15.536,92 km², tỉnh Gia Lai trải nhiều năm kể từ 12°58'20" cho tới 14°36'30" vĩ bắc, kể từ 107°27'23" cho tới 108°54'40" kinh đông đúc. Phía bắc Gia Lai giáp tỉnh Kon Tum, phía phái nam giáp tỉnh Đak Lak, phía tây giáp Cam-pu-chia với 90km là đường biên giới giới vương quốc, phía đông đúc giáp những tỉnh Tỉnh Quảng Ngãi, Tỉnh Bình Định và Phú Yên.

Khí hậu

Gia Lai với nhiệt độ nhiệt đới gió mùa gió bấc cao nguyên trung bộ, 1 năm với nhì mùa: mùa mưa chính thức từ thời điểm tháng 5 và kết cổ động nhập mon 10, mùa thô từ thời điểm tháng 11 cho tới tháng bốn năm tiếp theo. Vùng Tây Trường Sơn với lượng mưa khoảng kể từ 2.200 cho tới 2.500 milimet, vùng Đông Trường Sơn từ một.200 cho tới 1.750 milimet. Nhiệt chừng khoảng năm là 22-25ºC.

Cửa ngõ TP. Pleiku về tối. Ảnh: Nguyễn Giác

Địa danh và địa giới hành chính

Vùng khu đất tỉnh Gia Lai ngày này là địa phận trú ngụ nhiều năm của những dân tộc bản địa Jrai , Bahnar với tập luyện quán sinh sống trở thành từng xã. Trước khi người Pháp bịa ách đô hộ lên Tây nguyên vẹn, những dân tộc bản địa Gia Lai đang được ở tiến trình cuối của xã hội nguyên vẹn thuỷ gửi sang trọng tiến trình xã hội với giai cấp cho.

Từ trong những năm đầu của những năm 40 của thế kỷ XIX, những giáo sĩ người Pháp đang được xâm nhập chống trú ngụ của những người Bahnar nằm trong xã Hà Tây - thị xã Chư Păh và xã HĐ Hà Đông - thị xã Đak Đoa ngày này nhằm truyền giáo. Theo chân những giáo sĩ, thực dân Pháp càng ngày càng tiến thủ sâu sắc nhập Bắc Tây Nguyên tạo thành những đảo lộn mới mẻ vị những quyết sách phân chia nhằm trị, nhờ vào group này nhằm kháng group không giống, phân chia rẽ Kinh - Thượng, phân chia rẽ những dân tộc bản địa nhập tỉnh, nhập chống cùng nhau.

Từ vào cuối thế kỷ XIX cho tới trong những năm vào đầu thế kỷ XX, thực dân Pháp từng bước thiết lập máy bộ thống trị bên trên khu đất Gia Lai. Sau rất nhiều lần thay cho thay đổi, sáp nhập, phân chia tách nhằm xây dựng những đơn vị chức năng hành chủ yếu bên trên vùng Tây Nguyên, ngày 24 - 5 - 1932, tỉnh Pleiku được xây dựng (gồm đại lý Pleiku và đại lý Cheo Reo) theo đuổi Nghị toan Toàn quyền Đông Dương.

Đến trước Cách mạng Tháng Tám 1945, tỉnh Pleiku có: thị xã Pleiku (thành lập ngày 3 - 12 - 1929 theo đuổi Nghị toan Khâm sứ Trung Kỳ), thị xã An Khê, thị xã Pleikli, thị xã Chư Ty và thị xã Cheo Reo.

Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công xuất sắc, thương hiệu tỉnh được cơ quan ban ngành cách mệnh gọi là Gia Lai.

Tháng 6 - 1946, thực dân Pháp lắc lại vùng khu đất Gia Lai và gọi thương hiệu của tỉnh là Pleiku. Từ năm 1946 - 1954, tỉnh Pleiku thưa riêng rẽ, Tây Nguyên thưa công cộng trải qua không ít phiên đơn vị quản lý theo đuổi những văn bạn dạng của cơ quan ban ngành thực dân và chính phủ nước nhà bù nhìn.

Về phía cơ quan ban ngành cách mệnh, trong mỗi năm kháng chiến kháng thực dân Pháp, thương hiệu tỉnh vẫn lưu giữ là Gia Lai tuy nhiên qua quýt từng thời khắc không giống nhau, tỉnh Gia Lai lại nằm trong sự lãnh đạo thẳng của những ban ngành không giống nhau nhập chống, những thị xã nhập tỉnh cũng rất nhiều lần thay cho thay đổi tên thường gọi và địa giới hành chủ yếu.

Xem thêm: câu thơ buồn tâm trạng

Đối với cơ quan ban ngành TP. Sài Gòn, tuy nhiên từ thời điểm năm 1954 cho tới ngày miền Nam trọn vẹn giải hòa, thương hiệu tỉnh vẫn gọi là Pleiku, tuy nhiên dung mạo của tỉnh đang được rất nhiều lần thay cho thay đổi.

Về phía cơ quan ban ngành cách mệnh, từ thời điểm năm 1954 - 1975 vẫn lưu giữ thương hiệu tỉnh là Gia Lai, tuy nhiên địa giới hành chủ yếu của tỉnh có khá nhiều thay cho thay đổi qua quýt những tiến trình không giống nhau của lịch sử vẻ vang.

Ngày trăng tròn - 9 - 1975, theo đuổi Nghị quyết của Sở Chính trị, nhì tỉnh Gia Lai và Kon Tum được thống nhất trở thành một tỉnh mang tên gọi là Gia Lai - Kon Tum.

Ngày 12 - 8 - 1991, theo đuổi Nghị quyết kỳ họp loại 9 của Quốc hội khoá VIII, Gia Lai - Kon Tum tách trở thành nhì tỉnh: Gia Lai và Kon Tum. Từ sau khoản thời gian phân chia tỉnh, Gia Lai nối tiếp phân chia tách nhằm lập tăng một số trong những thị xã mới mẻ.

Đơn vị hành chủ yếu cấp cho thị xã, thị xã, trở thành phố: 17, bao gồm 1 TP.HCM trực nằm trong, 2 thị xã và 14 thị xã.

Đơn vị hành chủ yếu cấp cho xã, phường, thị trấn: 222, bao gồm 24 phường, 12 thị xã và 186 xã.

Điều khiếu nại xã hội

Dân số

Dân số tỉnh Gia Lai có một.213.750 người (số liệu đo đếm năm 2008) bao hàm 34 xã hội dân tộc bản địa nằm trong sinh sinh sống. Trong số đó, người Việt (Kinh) lắc 52% số lượng dân sinh. Còn lại là những dân tộc bản địa Jrai (33,5%), Bahnar (13,7%), Giẻ-triêng, Xơ-đăng, Thái, Mường...

Hội Làng- Mừng lúa mới mẻ của dân tộc bản địa Bahna, Kông Chro, Gia lai. Hình ảnh Nguyễn Giác

Hội Làng- Mừng lúa mới mẻ của dân tộc bản địa Bahna, Kông Chro, Gia lai. Ảnh Nguyễn Giác

Cư dân Gia Lai hoàn toàn có thể chia thành nhì cỗ phận: Sở phận người dân bạn dạng địa đang tồn tại ở Gia Lai kể từ nhiều năm bao gồm dân tộc bản địa quốc gia Jrai và Bahnar, cỗ phân người dân mới mẻ cho tới bao hàm người Việt và những dân tộc bản địa không nhiều người không giống.

Người Việt trước tiên cho tới sinh sinh sống ở chống An Khê (phía phía đông bắc của tỉnh) kể từ vào cuối thế kỷ XVII. Tuy nhiên cho tới vào đầu thế kỷ XIX, người Việt toan cư bên trên Gia Lai vẫn rất rất thưa thớt và cũng chỉ triệu tập ở chống An Khê.

Trong thời nằm trong Pháp, nhập trong những năm 1923 - 1945, cơ quan ban ngành thực dân fake một phần tử người Việt kể từ vùng đồng vị ven bờ biển miền Trung lên thực hiện người công nhân trong số vọng gác điền trà, coffe và những công trường thi công thực hiện lối dọc quốc lộ 19 và 14.

Thác Phú Cường, Chư Sê, Gia Lai. Ảnh: Nguyễn Giác

Từ năm 1954 về bên sau, số lượng dân sinh người Việt ở Gia Lai tăng nhanh chóng bởi yêu cầu tuyển chọn dụng công chức, viên chức của cơ quan ban ngành TP. Sài Gòn, dân thiên cư miền Bắc nhập năm 1954, quyết sách ép buộc đồng bào miền Trung lên những quần thể dinh cơ điền.

Sau ngày thống nhất giang sơn (năm 1975), Đảng và Nhà việt nam đang được gửi một số trong những lượng rộng lớn đồng bào người Kinh kể từ miền Bắc và miền Trung lên xây đắp kinh tế tài chính, quốc chống, điều động cán cỗ bổ sung cập nhật mang đến Tây nguyên vẹn thưa công cộng và Gia Lai thưa riêng rẽ, thực hiện mang đến con số người Kinh ở Gia Lai tăng thêm nhanh gọn lẹ.

Dân tộc Jrai (Jơrai, Jarai, Gia Rai) là 1 nhập 5 tộc người (Jrai, Ê Đê, Chăm, Raglai, Chu Ru) Mã Lai - Đa Đảo (Malayo - Polinesien) hiện nay đang sống và làm việc bên trên vùng khu đất phái nam Trường Sơn và đồng vị ven bờ biển Trung Sở. Địa bàn trú ngụ là kể từ phái nam Kon Tum cho tới bắc tỉnh Đăk Lăk (theo chiều bắc - nam) và kể từ tây-bắc tỉnh Phú Yên cho tới vùng biên cương tiếp giáp với Campuchia (theo chiều đông đúc - tây). Trong chống trú ngụ này, Gia Lai là địa phận người Jrai sinh sinh sống triệu tập nhất. Khu vực trú ngụ chính là phía tây cao nguyên trung bộ Pleiku (thuộc những thị xã Chư Păh, Ia Grai, Đức Cơ, Chư Prông, Chư Sê, TP.HCM Pleiku) và vùng trũng Cheo Reo - Phú Túc ở phía đông đúc phái nam tỉnh (thuộc thị xã Ayun Pa và những thị xã Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa).

Với con số người ở lắc ưu thế nhập xã hội những dân tộc bản địa thiểu số, ý thức về tộc người và vùng cương vực tộc người khá rõ ràng, lại sinh sinh sống bên trên địa phận án ngữ những đầu ông tơ giao thông vận tải huyết quản nối bắc Tây Nguyên với những tỉnh ven bờ biển phái nam Trung Sở nên người Jrai ở Gia Lai lắc lưu giữ một địa điểm quan trọng cần thiết về kinh tế tài chính, chủ yếu trị và an toàn - quốc chống. Đây là phần tử người ở đang được với những góp sức cần thiết nhập lịch sử vẻ vang tạo hình và trở nên tân tiến của tỉnh. Trong trong những năm kháng chiến giải hòa dân tộc bản địa gần giống nhập thời kỳ xây đắp giang sơn những thương hiệu người như ngôi nhà giáo Nay Đer, hero Kpa Ó, hero Kpui Thu...đã đi đến lòng đồng bào Tây Nguyên và toàn nước.

Tháng 3- Tây Nguyên. Ảnh: Gia Lai

Dân tộc Bahnar (Bơhnar, Ba Na) là 1 trong mỗi dân tộc bản địa nằm trong ngữ hệ Môn - Khơme. Địa bàn trú ngụ đa số là phái nam tỉnh Kon Tum, bắc và đông đúc tỉnh Gia Lai. Trong khi, còn tồn tại một phần tử người Bahnar sinh sống rải rác rến ở những thị xã phía tây của tỉnh Tỉnh Bình Định, Phú Yên.

Trên địa phận tỉnh Gia Lai, chống trú ngụ triệu tập của những người Bahnar là phía đông đúc cao nguyên trung bộ Pleiku (thuộc những thị xã Mang Yang, Đak Đoa, phía bắc thị xã Chư Pah), bên trên cao nguyên trung bộ Kon Hơnờng (thuộc thị xã Kbang), vùng trũng An Khê (thuộc những thị xã Đak Pơ, Kông Chro, phía đông bắc thị xã An Khê).

Người Bahnar ở Gia Lai với truyền thống cuội nguồn cách mệnh nhiều năm. Trong trong những năm kháng chiến giải hòa dân tộc bản địa, Tỉnh uỷ Gia Lai đều lựa chọn chống trú ngụ của những người Bahnar nhằm xây đắp trở thành vùng địa thế căn cứ cánh mạng nên tác động của cách mệnh cho tới với những người Bahnar khá sớm. Anh hùng Núp, hero Wừu của dân tộc bản địa Bahnar hiện nay không chỉ là là niềm kiêu hãnh của đồng bào Tây Nguyên, nhưng mà còn là một niềm tự tôn của tất cả dân tộc bản địa VN.

Xem thêm: công thức tính chu vi diện tích các hình

Ngoài những dân tộc bản địa nêu bên trên, tính cho tới năm 2005, Gia Lai với 915 người Hoa nhưng mà tổ tiên của mình xuất hiện ở Gia Lai kể từ những ngày đầu xây dựng thị xã, thị xã.

Từ năm 1954 đến giờ, Gia Lai còn tiêu thụ một phần tử đồng bào những dân tộc bản địa không nhiều người kể từ miền Bắc nhập theo đuổi nhì mùa chủ yếu. Đợt loại nhất nhập năm 1954 và lần thứ nhì nhập trận chiến tranh giành biên cương phía bắc (cuối những năm 70 của thế kỷ trước). Đến thời điểm cuối năm 2006, Gia Lai với 23.770 người là đồng bào những dân tộc bản địa không nhiều người ko nằm trong phần tử những người dân bạn dạng địa, lắc 2,04% số lượng dân sinh toàn tỉnh.

Nguồn: LỊCH SỬ ĐẢNG BỘ TỈNH GIA LAI 1945 - 2005