bảng chữ cái la tinh

Bách khoa toàn thư phanh Wikipedia

Bạn đang xem: bảng chữ cái la tinh

Chữ Latinh Chữ La Mã
Thể loại	Văn tự động chữ cái
Thời kỳ	Khoảng năm 700 TCN cho tới nay
Hướng viết	Trái sang trọng phải
Các ngôn ngữ	Tiếng Latinh, giờ Rôman, và giờ Germanic; phần rộng lớn những ngôn từ ở châu Âu; giờ Việt; giờ Pali và nhiều ngôn từ khác
Hệ chữ viết lách liên quan
Nguồn gốc	Chữ tượng hình Ai Cập Chữ Proto-Sinaitic Chữ Phoenicia Chữ Hy Lạp Chữ Ý cổ Chữ Latinh Chữ La Mã
Hậu duệ	Rất nhiều
Anh em	Chữ Kirin Chữ Copt Chữ Armenia Chữ Runic/Futhark
ISO 15924
ISO 15924	Latn, 215
Bài viết lách này chứa chấp những hình tượng ngữ âm IPA vô Unicode. Nếu ko phù hợp tương hỗ dựng hình, chúng ta cũng có thể tiếp tục phát hiện ra vết chấm căn vặn, vỏ hộp, hoặc ký hiệu không giống thay cho kí tự động Unicode. Để được bố trí theo hướng dẫn thêm thắt về những ký hiệu IPA, hãy coi Trợ giúp:IPA.

Chữ Latinh, thường hay gọi là chữ La Mã, là tập trung bao hàm nhì loại vần âm sau:

• Các vần âm thuở đầu được dùng làm viết lách giờ Latinh, về sau còn được dùng làm viết lách những ngôn từ không giống ngoài giờ Latinh. Phần rộng lớn những vần âm với vô chữ Quốc ngữ, ví dụ như tía vần âm a, b, c, là vần âm nằm trong loại này.
• Các vần âm không giống được dùng kết phù hợp với những vần âm nằm trong loại đầu. Chữ Quốc ngữ chứa chấp bảy vần âm nằm trong loại loại nhì này là ă, â, đ, ê, ô, ơ, ư.

Chữ Latinh là loại văn tự động vần âm được dùng rộng thoải mái nhất bên trên trái đất lúc này.

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Cùng với việc bành trướng của Đế quốc La Mã, chữ Latinh nằm trong giờ Latinh cũng không ngừng mở rộng kể từ buôn bán hòn đảo Ý sang trọng những vùng phụ cận mặt mũi bờ Địa Trung Hải. Cho cho tới vào cuối thế kỷ XV, chữ Latinh đang được thông dụng từng Tây, Bắc và Trung Âu, chỉ mất Đông và Nam Âu vẫn nối tiếp dùng chữ Kirin. Tại quá trình sau, cùng theo với quy trình thực dân hóa của những vương quốc châu Âu, chữ Latinh chính thức xuất hiện nay bên trên từng trái đất, kể từ châu Mỹ, châu Đại Dương, châu Phi và một trong những phần châu Á.

Bảng vần âm Latinh[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyên bạn dạng bảng chữ cái[sửa | sửa mã nguồn]

Bảng vần âm Latinh phanh rộng[sửa | sửa mã nguồn]

Chữ Latinh được kiểm soát và điều chỉnh lại cho tới phù hợp nhằm sử dụng trong số ngôn từ không giống, thỉnh phảng phất là nhằm mục đích thể hiện nay âm vị không tồn tại vô ngôn từ không giống được viết lách bằng văn bản Latinh. Vì lẽ này mà người tớ dẫn đến những cơ hội viết lách mới mẻ nhằm ghi những âm này, trải qua việc thêm thắt vết phụ lên những vần âm có trước, ghép nhiều vần âm lại cùng nhau, phát minh đi ra vần âm mới mẻ trọn vẹn hoặc gán một tính năng đặc biệt quan trọng tự một cặp đôi hoặc cỗ tía vần âm. Vị trí của những vần âm mới mẻ này vô bảng vần âm hoàn toàn có thể không giống nhau, tùy nằm trong từng ngôn từ.

Xem thêm: dự đoán đề văn 2022

Bảng vần âm Latinh và chi phí chuẩn chỉnh quốc tế[sửa | sửa mã nguồn]

Vào khoảng chừng những năm 1960, những ngành công nghiệp máy vi tính và viễn thông ở những vương quốc trở nên tân tiến yên cầu một cách thức mã hóa ký tự động được dùng tự tại. Tổ chức chi phí chuẩn chỉnh hóa quốc tế (ISO) đang được tóm tắt bảng vần âm Latinh vô chi phí chuẩn chỉnh ISO/IEC 646 và dựa vào cơ hội dùng thông dụng nhằm mục đích mục tiêu thông dụng rộng thoải mái chi phí chuẩn chỉnh này. Do Hoa Kỳ rung rinh địa điểm thượng tôn vô cả nhì ngành công nghiệp bên trên nên chi phí chuẩn chỉnh ISO này được kiến thiết dựa vào Chuẩn mã trao thay đổi vấn đề Hoa Kỳ (tức ASCII, cỗ ký tự động sử dụng cho tới 26 × 2 vần âm của bảng vần âm giờ Anh). Về sau, những chi phí chuẩn chỉnh như ISO/IEC 10646 (Unicode Latinh) vẫn nối tiếp sử dụng cỗ 26 × 2 vần âm của bảng vần âm giờ Anh thực hiện bảng chữ ký Latinh căn bạn dạng, mặt khác với không ngừng mở rộng nhằm xử lý được những vần âm trong số ngôn từ không giống.

Chữ khuôn mẫu Latinh mới mẻ trả toàn[sửa | sửa mã nguồn]

Một số ví dụ về vần âm Latinh mới mẻ trọn vẹn đối với vần âm Latinh chuẩn chỉnh là những vần âm wynn ⟨Ƿ/ƿ⟩ và thorn ⟨Þ/þ⟩ của bảng vần âm Runic, tương tự vần âm eth ⟨Đ/ð⟩ được thêm nữa bảng vần âm giờ Anh cổ.

Một số ngôn từ Tây, Trung và Nam Phi sử dụng một vài ba vần âm hỗ trợ với cơ hội phân phát âm tương tự với ký hiệu ngữ âm tương tự vô bảng ký hiệu ngữ âm quốc tế. Chẳng hạn, giờ Adangme sử dụng những vần âm ⟨Ɛ/ɛ⟩ và ⟨Ɔ/ɔ⟩; giờ Ga sử dụng ⟨Ɛ/ɛ⟩, ⟨Ŋ/ŋ⟩ và ⟨Ɔ/ɔ⟩. Tiếng Hausa sử dụng ⟨Ɓ/ɓ⟩ và ⟨Ɗ/ɗ⟩ thực hiện phụ âm bú vô và sử dụng ⟨Ƙ/ƙ⟩ là phụ âm tống đi ra.

Multigraph[sửa | sửa mã nguồn]

Một diagraph là 1 trong những cặp vần âm dùng làm ký một âm hoặc một phối hợp những âm ko ứng với từng vần âm theo đòi trật tự vô cặp chữ bại. Chẳng hạn, giờ Anh với ⟨ch⟩, ⟨ng⟩, ⟨rh⟩, ⟨sh⟩, giờ Hà Lan với ⟨ij⟩ Tương tự động, một trigraph là 1 trong những cỗ bao gồm tía vần âm ghép lại, ví dụ điển hình giờ Đức với ⟨sch⟩, giờ Breton với ⟨c’h⟩ hoặc giờ Milan với ⟨oeu⟩. Trong chủ yếu miêu tả của một số trong những ngôn từ, diagraph và trigraph sẽ là những khuôn mẫu tự động song lập vô bảng vần âm. Vấn đề viết lách hoa diagraph và trigraph tùy nằm trong từng ngôn từ, hoàn toàn có thể viết lách hoa chữ trước tiên nhưng mà cũng hoàn toàn có thể viết lách hoa toàn bộ.

Từ nối[sửa | sửa mã nguồn]

Từ nối là 1 trong những liên hợp nhì hoặc nhiều vần âm thường thì tạo nên trở nên một glyph hoặc một vần âm mới mẻ. Các ví dụ minh họa là ⟨Æ/æ⟩ (bắt mối cung cấp kể từ ⟨AE⟩, gọi là "ash"), ⟨Œ/œ⟩ (bắt mối cung cấp kể từ ⟨OE⟩, thỉnh phảng phất gọi là "oethel"), ký hiệu viết lách tắt ⟨&⟩ (từ giờ Latinh et, tức là "và"), và ký hiệu ⟨ß⟩ ("eszet", bắt mối cung cấp kể từ ⟨ſz⟩ hoặc ⟨ſs⟩, dạng thượng cổ của chữ s nhiều năm ⟨ſ⟩).

Dấu phụ[sửa | sửa mã nguồn]

Dấu phụ là 1 trong những ký hiệu nhỏ hoàn toàn có thể xuất hiện nay ở một địa điểm này bại phía trên, bên dưới hoặc ngoài vần âm, ví dụ điển hình vết nón vô vần âm ⟨â⟩, ⟨ê⟩, ⟨ô⟩ của giờ Việt hoặc vết umlau trong số vần âm ⟨ä⟩, ⟨ö⟩, ⟨ü⟩ của giờ Đức. Chức năng chủ yếu của vết là làm công việc thay cho thay đổi cơ hội gọi của vần âm được gắn vết tuy nhiên nó cũng hoàn toàn có thể thực hiện thay cho thay đổi cơ hội phân phát âm của tất cả âm tiết hoặc của kể từ, hoặc vết cũng hoàn toàn có thể phân biệt những kể từ nằm trong chữ (cách viết lách y hệt nhau tuy nhiên ko đồng âm hoặc đồng nghĩa tương quan với nhau).

Latinh hóa[sửa | sửa mã nguồn]

Sau quá trình những ngôn từ sử dụng chữ Latinh là giờ Anh, giờ Pháp, giờ Tây Ban Nha, giờ Bồ Đào Nha thông dụng đi ra toàn thế giới nhờ việc bành trướng của những đế quốc thực dân phương Tây, chữ Latinh đang được xuất hiện nay ở từng điểm bên trên trái đất. Các ngôn từ hiện nay ko dùng thông dụng chữ Latinh nhằm viết lách như giờ Nga, giờ Ả Rập hoặc giờ Trung Quốc thông thường nên được gửi tự động sang trọng vần âm Latinh Lúc được bịa vô văn bạn dạng sử dụng chữ Latinh hoặc nhằm dùng vô môi trường xung quanh tiếp xúc quốc tế. Việc thực hiện này gọi là Latinh hóa hoặc La Mã hoá.

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Jensen, Hans (1970). Sign Symbol and Script. London: George Allen and Unwin Ltd. ISBN 0-04-400021-9.. Transl. of Jensen, Hans (1958). Die Schrift in Vergangenheit und Gegenwart. VEB Deutscher Verlag der Wissenschaften., as revised by the author
• Rix, Helmut (1993). “La scrittura e la lingua”. Trong Cristofani, Mauro (hrsg.) (biên tập). Gli etruschi - Una nuova immagine. Firenze: Giunti. tr. S.199-227.
• Sampson, Geoffrey (1985). Writing systems. London (etc.): Hutchinson.
• Wachter, Rudolf (1987). Altlateinische Inschriften: sprachliche und epigraphische Untersuchungen zu den Dokumenten bis etwa 150 v.Chr. Bern (etc.).: Peter Lang.
• W. Sidney Allen (1978). “The names of the letters of the Latin alphabet (Appendix C)”. Vox Latina — a guide đồ sộ the pronunciation of classical Latin. Cambridge University Press. ISBN 0-521-22049-1 (Second edition).
• Biktaş, Şamil (2003). Tuğan Tel.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Wikimedia Commons nhận thêm hình hình ảnh và phương tiện đi lại truyền đạt về Chữ Latinh.

Tiếng Anh

• Lewis and Short Latin Dictionary on the letter G
• Latin-Alphabet Lưu trữ 2017-02-08 bên trên Wayback Machine
• Latin alphabet at omniglot.com